Maurits Kreijveld, futuroloog en platformexpert bij wisdomofthecrowd.nl
Je huis verhuren aan een toerist, de heggenschaar uitlenen aan je buren, een ritje geven aan een vreemde, eten ophalen bij iemand thuis, bijles kunstgeschiedenis van een oud-docent. Je kunt het zo gek niet bedenken of er is wel een website of app voor. Zo ook op het gebied van huishoudelijke hulp. Op platformen als Huishoudelijke-hulp (schoonmaak), Croqqer (klusjes) en WeHelpen (hulp, gezelschap) plaatsen mensen hun vraag om hulp of bieden zich aan als helpende hand, vrijwillig of tegen betaling. Het fenomeen heeft inmiddels een naam: de deeleconomie.
De voordelen van deelplatformen
Deze platformen zijn een soort bemiddelaar: ze helpen dienstverleners en cliënten om elkaar te vinden en met elkaar contact te onderhouden. De kans om een nieuwe cliënt te vinden is op een platform groter dan wanneer je zelf moet gaan zoeken. Cliënten krijgen via het platform de keuze om meerdere hulpjes met elkaar te vergelijken.
Bovendien kan een platform aan twee kanten vertrouwen geven dat de kwaliteit van de hulpverlener en de cliënt zijn gewaarborgd, dat de betaling zorgvuldig wordt afgehandeld en dat er een vervanger wordt geregeld wanneer een hulpverlener ziek is. Doordat de vragers en aanbieders elkaar beoordelen, krijg je inzicht in iemands kwaliteit en betrouwbaarheid. Zo kun je eerder gebruikmaken van de hulp van een onbekende.
Platformen kunnen huishoudelijke hulpen helpen bij het plannen van het werk en het beheren van hun agenda. Zo kunnen ze werk en privé eenvoudiger combineren. Bepaalde platformen helpen bij het inkopen van spullen en het verzekeren tegen gunstige voorwaarden van bijvoorbeeld arbeidsongeschiktheid, aansprakelijkheid of het kapot gaan van apparatuur. Zo kunnen deelplatformen een stukje solidariteit en collectiviteit organiseren die huishoudelijke hulpen een essentieel steuntje in de rug geeft.
Ongewenste maatschappelijke effecten
Toch doen niet alle platformen dit. Sommige zijn alleen gericht op bemiddeling en het bieden van een laag mogelijke prijs aan klanten. Dat roept een beeld op van uitbuiting of uitholling van werk dat vroeger in betaalde loondienst gebeurde, zoals veel thuiszorg en schoonmaakwerk. Daarover is steeds meer discussie.
Ook kunnen platformen ongewenste maatschappelijke effecten hebben zoals hotelplatform Airbnb, dat de huizenprijzen in de Amsterdamse binnenstad heeft opgedreven.
De overheid worstelt nog
De overheid worstelt nog met de opkomst van deelplatformen: zijn het neutrale bemiddelaars of eigenlijk verkapte werkgevers die geen werkgeverspremies willen betalen en regelgeving proberen te ontduiken? Op dit moment maakt de overheid nog een groot onderscheid tussen deze twee vormen.
De platformen zijn daarom terughoudend om al teveel maatschappelijke verantwoordelijkheid op zich te nemen terwijl dat de huishoudelijke hulpen enorme voordelen en zekerheden zou kunnen bieden. Burgers die overwegen om hulpverlener te worden krijgen eveneens te maken met onzekerheid: vanaf hoeveel uren of hoeveel inkomen word je gezien als een ondernemer, wanneer verlies je toeslagen en uitkeringen?
De toekomst van de deeleconomie
Als we het mogelijk willen maken dat ouderen langer thuis blijven wonen dan zijn er betaalbare vormen nodig om hulp te organiseren bij het doen van boodschappen, koken, schoonmaken, tuinieren en thuiszorg. Deelplatformen kunnen dan een veilige en betrouwbare manier zijn om enthousiaste buurtgenoten te laten helpen, al dan niet tegen een kleine vergoeding.
Veel van de bovengenoemde taken komen nu op de schouders van mantelzorgers die al een druk leven leiden. Om overbelasting te voorkomen kunnen zij de hulp van buurtgenoten inschakelen met behulp van deelplatformen. Misschien wil een buurmeisje wel boodschappen doen een paar keer in de week tegen een kleine betaling. Een buurman, die graag vertelt, kan af en toe mee gaan wandelen. En de oude schooljuf wil graag elke week mee zingen. Een mantelzorger wordt dan als het ware een manager van de hulp die verleend wordt aan zijn naaste.
Met de platformen die we nu kennen staan we nog maar aan het begin van een ontwikkeling naar een samenleving waarin maatschappelijke taken op een flexibele, efficiënte en betaalbare manier georganiseerd worden. Een samenleving waarin we de bereidheid van mensen om elkaar te helpen en voor elkaar te zorgen combineren met voldoende bescherming en zekerheden, die tot voor kort met een vaste baan verbonden waren.
De deelplatformen van morgen zullen daarin een belangrijke rol spelen. Duidelijke regels vanuit de overheid zullen eveneens nodig zijn.